Gruczoły okołoodbytowe u psa – kiedy i jak je czyścić?

• Gruczoły okołoodbytowe u psów to niewielkie struktury znajdujące się po obu stronach odbytu, które odgrywają ważną rolę w komunikacji zapachowej.
• W normalnych wydzielina z gruczołów jest naturalnie usuwana podczas wypróżniania, jednak niektóre psy, zwłaszcza małych ras, mogą mieć skłonność do ich zatykania
• Powodem mogą być m.in. nieodpowiednia dieta, brak aktywności fizycznej, infekcje, alergie czy otyłość.
• Zatkanie gruczołów może prowadzić do dyskomfortu, bólu, a nawet stanów zapalnych i ropni, co objawia się m.in. saneczkowaniem, nadmiernym wylizywaniem okolic odbytu i nieprzyjemnym zapachem.
• Jeśli zauważysz u swojego psa któreś z powyższych objawów, nie ignoruj ich. Nieleczone zatkane gruczoły mogą prowadzić do poważnych powikłań, takich jak infekcje i przetoki ropne.
• W przypadku łagodnych problemów wystarczy manualne opróżnianie, ale poważniejsze przypadki wymagają leczenia farmakologicznego.
• Zdrowa dieta, aktywność fizyczna i regularne kontrole mogą skutecznie zapobiec nawracającym problemom z gruczołami.

Czy Twój pies często saneczkuje, wylizuje pupę lub wydaje się niespokojny? Może to być sygnał problemów z gruczołami okołoodbytowymi – małymi, ale niezwykle ważnymi strukturami, które mogą powodować duży dyskomfort, jeśli nie funkcjonują prawidłowo.

Z tego artykułu dowiesz się, jak rozpoznać objawy problemów, jak często czyścić gruczoły okołoodbytowe i jakie działania profilaktyczne podjąć.

Czym są gruczoły okołoodbytowe u psa?

Gruczoły okołoodbytowe to małe struktury zlokalizowane po obu stronach odbytu psa. Pełnią one ważną funkcję w komunikacji zapachowej – wydzielają specyficzną, intensywnie pachnącą substancję, dzięki której psy mogą rozpoznawać się nawzajem.

W naturalnych warunkach gruczoły te czyszczą się samoczynnie podczas wypróżniania, jednak u niektórych psów proces ten może być zaburzony.

Gruczoły okołoodbytowe mogą się zatykać, przysparzając psu problemów. Aby tego uniknąć, warto wiedzieć, jak rozpoznać pierwsze objawy i kiedy należy interweniować.

Zatkane gruczoły okołoodbytowe u psa – przyczyny

Problemy z gruczołami okołoodbytowymi to częsta dolegliwość, która może powodować u psa dyskomfort, a w zaawansowanych przypadkach – ból i stan zapalny. Jakie są tego przyczyny?

Brak naturalnego opróżniania

W normalnych warunkach gruczoły opróżniają się samoistnie podczas wypróżniania. Jeśli jednak kał jest zbyt miękki lub pies często ma biegunkę, gruczoły nie są odpowiednio stymulowane, co prowadzi do ich zatykania.

Nieodpowiednia dieta

Niedobór błonnika w diecie psa może powodować luźne kupy, które nie zapewniają prawidłowego ucisku na gruczoły. Z kolei zbyt tłusta i przetworzona karma może prowadzić do nadmiernej produkcji wydzieliny.

Predyspozycje rasowe

Psy małych ras, takie jak chihuahua, shih tzu, mopsy czy jamniki, mają większą skłonność do problemów z gruczołami. Skłonność do odkładania się nadmiernej ilości wydzieliny wynika z ich anatomii.

Niedostateczna aktywność fizyczna

Brak lub zbyt mało ruchu osłabia perystaltykę jelit i może prowadzić do problemów z wypróżnianiem oraz zalegania wydzieliny w gruczołach.

Infekcje i alergie

Psy cierpiące na alergie pokarmowe lub skórne mogą mieć skłonność do stanów zapalnych gruczołów okołoodbytowych. Reakcje alergiczne mogą prowadzić do podrażnień, obrzęków i zaburzeń w ich funkcjonowaniu.

Nadwaga i otyłość

Nadmierna masa ciała prowadzi do osłabienia mięśni wokół odbytu, co utrudnia naturalne opróżnianie gruczołów podczas wypróżniania. Nagromadzona tkanka tłuszczowa w okolicy odbytu może też mechanicznie blokować ujścia gruczołów, co sprzyja ich zatkaniu i zwiększa ryzyko stanów zapalnych.

Objawy problemów z gruczołami okołoodbytowymi

Problemy z gruczołami okołoodbytowymi mogą rozwijać się stopniowo, a ich pierwsze oznaki bywają łatwe do przeoczenia. Opiekunowie często zauważają niepokojące zachowania, ale nie zawsze kojarzą je z zatkanymi gruczołami.

Jeśli Twój pies zaczyna intensywnie saneczkować, wylizywać okolice odbytu, wykazuje trudności przy wypróżnianiu lub czujesz nieprzyjemny zapach, warto wybrać się do weterynarza i sprawdzić stan gruczołów.

Saneczkowanie

Pies ociera pupą o podłogę, dywan lub trawę, przesuwając się w pozycji siedzącej. To jego sposób na złagodzenie swędzenia i uczucia dyskomfortu spowodowanego nagromadzoną wydzieliną w gruczołach.

Saneczkowanie może być również spowodowane obecnością pasożytów, dlatego warto dokładnie obserwować pupila i sprawdzić dodatkowe objawy.

Czytaj więcej:

• Pies saneczkuje – co to oznacza i co możesz zrobić?

Wylizywanie i gryzienie okolic odbytu

Pies może obsesyjnie lizać lub nawet podgryzać okolice odbytu, próbując samodzielnie sobie ulżyć. Intensywne wylizywanie może prowadzić do podrażnień skóry i wtórnych infekcji, dlatego nie należy tego ignorować.

Nieprzyjemny zapach

Zatkane gruczoły mogą wydzielać silny, ostry zapach przypominający zgniłą rybę. Woń ta może być szczególnie intensywna w momencie, gdy pies przypadkowo częściowo opróżni gruczoły, np. w stresującej sytuacji.

Dyskomfort przy wypróżnianiu

Pies może odczuwać ból przy wypróżnianiu, co objawia się zwykle popiskiwaniem, zmienioną postawą ciała (np. unikanie kucania) lub nagłymi przerwami w oddawaniu kału. Może również częściej się napinać lub wydalać tylko niewielkie ilości stolca.

Opuchlizna w okolicy odbytu

Jeśli problem jest zaawansowany, w okolicy odbytu mogą pojawić się wyraźne obrzęki lub zaczerwienienia. W skrajnych przypadkach może dojść do utworzenia się bolesnych ropni, które mogą samoistnie pęknąć, powodując wyciek ropnej lub krwistej wydzieliny.

Jest to stan wymagający natychmiastowej pomocy weterynaryjnej, ponieważ może prowadzić do poważnych infekcji i stanów zapalnych.

Najczęstsze problemy z gruczołami okołoodbytowymi

Gruczoły okołoodbytowe, choć niewielkie, mogą sprawiać duże problemy zdrowotne, zwłaszcza jeśli ich funkcjonowanie zostanie zaburzone.

Jakie są najczęstsze schorzenia związane z gruczołami okołoodbytowymi u psów i jak je rozpoznać?

Zatkanie gruczołów

To jeden z najczęstszych problemów, który dotyka psy, zwłaszcza małych ras. Gruczoły zatykają się wtedy, gdy wydzielina w nich gęstnieje i nie może naturalnie się opróżnić. Z czasem dochodzi do jej nagromadzenia, co powoduje ucisk, swędzenie i dyskomfort.

Objawy:

• saneczkowanie i pocieranie tylną częścią ciała o podłoże,
• nadmierne wylizywanie i podgryzanie okolic odbytu,
• nieprzyjemny zapach,
• opuchlizna w okolicy odbytu.

Zapalenie gruczołów okołoodbytowych

Jeśli zignorujemy zatkane gruczoły, może dojść do ich stanu zapalnego. W gruczołach gromadzą się bakterie, które wywołują infekcję i bolesny obrzęk. Jest to sytuacja, która wymaga pilnej interwencji weterynaryjnej.

Objawy:

• silna opuchlizna i zaczerwienienie okolic odbytu,
• ból przy dotyku i wypróżnianiu (pies może skomleć lub unikać wypróżniania),
• gorączka i osowiałość u psa,
• wydzielina o ropnym lub krwistym zabarwieniu.

Ropnie gruczołów okołoodbytowych

Jeśli zapalenie zostanie zaniedbane, może dojść do poważniejszego powikłania – powstania ropnia. Ropień to wypełniona ropą przestrzeń, która powiększa się i powoduje silny ból oraz stwarza ryzyko rozlania się infekcji na inne tkanki.

Objawy:

• widoczny, twardy obrzęk w okolicy odbytu,
• zaczerwienienie i intensywny ból – pies może unikać siadania i chodzenia,
• możliwe pojawienie się ropnej lub krwistej wydzieliny,
• wzmożona agresja lub apatia – pies może nie pozwalać się dotykać.

Pęknięcie ropnia i przetoka

Gdy ropień nie zostanie opróżniony w odpowiednim czasie, może samoistnie pęknąć. To bardzo bolesny proces, który prowadzi do powstania przetoki – otwartego kanału, przez który wypływa ropa i krew. Jest to stan niebezpieczny, ponieważ może prowadzić do rozległej infekcji i sepsy.

Objawy:

• widoczna rana przy odbycie, z której wydobywa się ropa lub krew,
• silny ból – pies może piszczeć, uciekać, unikać kontaktu,
• apatia, brak apetytu, podwyższona temperatura ciała,
• możliwe ślady krwi na posłaniu psa.

Nowotwory gruczołów okołoodbytowych

Choć nowotwory gruczołów okołoodbytowych występują rzadziej, mogą być bardzo groźne. Najczęściej diagnozowane są gruczolaki i gruczolakoraki, które mogą rozwijać się powoli lub agresywnie, prowadząc do przerzutów.

Objawy:

• twardy, nieruchomy guz w okolicy odbytu,
• trudności z wypróżnianiem i widoczne odkształcenie okolic odbytu,
• utrata masy ciała, osłabienie, zmniejszony apetyt,
• powiększenie węzłów chłonnych w okolicy pachwinowej.

Jak leczyć problemy z gruczołami okołoodbytowymi u psa?

Leczenie problemów z gruczołami okołoodbytowymi zależy od stopnia zaawansowania dolegliwości. W przypadku lekkiego zatkania gruczołów często wystarczy ich manualne opróżnienie, ale gdy dochodzi do zapalenia, ropni lub przetok, konieczne są dodatkowe interwencje weterynaryjne.

Leczenie stanów zapalnych i infekcji

Gdy w gruczołach rozwija się stan zapalny, konieczne jest podjęcie leczenia przeciwzapalnego i antybiotykowego. Weterynarz może przepisać doustne lub miejscowe antybiotyki oraz leki przeciwbólowe, które zmniejszą obrzęk i ułatwią proces gojenia. Czasami stosuje się także specjalne płukanki i maści antyseptyczne, które pomagają oczyścić gruczoły i zwalczyć infekcję.

Leczenie ropni i przetok

Jeśli gruczoły nie zostały opróżnione na czas i doszło do powstania ropnia, konieczne może być jego chirurgiczne nacięcie i drenaż. Weterynarz oczyści zakażone miejsce i poda odpowiednie antybiotyki. W przypadku przetok, gdy ropień pęknie samoczynnie, konieczne jest leczenie ran oraz regularne kontrole, aby zapobiec ponownym infekcjom.

Zmiana diety i suplementacja

Prawidłowe żywienie odgrywa istotną rolę w profilaktyce i leczeniu problemów z gruczołami. Wprowadzenie do diety większej ilości błonnika pomaga w formowaniu twardszego stolca, który naturalnie uciska gruczoły podczas wypróżniania. Pomóc może też suplementacja kwasami omega-3 i probiotykami.

Aktywność fizyczna

Regularne spacery, zabawy i aktywność fizyczna sprzyjają prawidłowemu trawieniu, wspomagają perystaltykę jelit i pomagają w naturalnym oczyszczaniu gruczołów okołoodbytowych.

Chirurgiczne usunięcie gruczołów

W bardzo rzadkich przypadkach, gdy problemy z gruczołami są przewlekłe, nawracające i nie poddają się leczeniu, lekarz może zalecić ich całkowite usunięcie chirurgiczne (ablację). Zabieg ten wykonuje się w ostateczności, ponieważ niesie ryzyko powikłań, takich jak nietrzymanie kału.

Czyszczenie gruczołów okołoodbytowych u psa

Jeśli pies ma skłonność do zatykania się gruczołów okołoodbytowych, konieczna jest ich regularna toaleta. Jak wygląda manualne oczyszczanie gruczołów i jak często powinno się je przeprowadzać?

Opróżnianie gruczołów okołoodbytowych

Opróżnianie gruczołów okołoodbytowych u psa polega na delikatnym ucisku na obszar po obu stronach odbytu, aby wydzielina nagromadzona w gruczołach mogła się wydostać.

Gruczoły te znajdują się na godzinie 4 i 8 względem odbytu i przypominają małe woreczki wypełnione gęstą, często cuchnącą substancją.

Weterynarz zazwyczaj wykonuje zabieg w rękawiczkach, używając gazika lub chusteczki do zebrania wydzieliny. Jeśli gruczoły są mocno zatkane, konieczne może być delikatne, wewnętrzne opróżnianie przy pomocy palca wprowadzonego do odbytu.

Cały proces trwa zaledwie kilka minut, ale w przypadku silnego stanu zapalnego lub bólu może wymagać zastosowania środków przeciwbólowych lub antybiotykoterapii.

Jak często czyścić gruczoły okołoodbytowe?

Częstotliwość oczyszczania gruczołów okołoodbytowych u psa zależy od jego indywidualnych predyspozycji i należy ją ustalić z lekarzem weterynarii.

U zdrowych psów gruczoły powinny opróżniać się samoistnie podczas wypróżniania, dlatego większość zwierząt nie wymaga regularnej toalety.

Jednak u psów z tendencją do zatkania gruczołów, zwłaszcza ras małych, może być konieczne ręczne opróżnianie co 4–6 tygodni, a w niektórych przypadkach nawet częściej.

Nadmierne oczyszczanie może jednak prowadzić do podrażnień i zwiększonej produkcji wydzieliny, dlatego zabieg powinien być wykonywany tylko wtedy, gdy jest to naprawdę konieczne.

Jeśli pies regularnie saneczkuje, nadmiernie wylizuje okolice odbytu lub wyczuwalny jest silny, nieprzyjemny zapach, warto skonsultować się z weterynarzem, który oceni, czy oczyszczanie powinno odbywać się częściej.

Czyszczenie gruczołów w domu

Gruczoły okołoodbytowe można czyścić samodzielnie w domu, ale wymaga to ostrożności, cierpliwości i podstawowej wiedzy anatomicznej.

Wiele psów dobrze znosi ten zabieg. Istnieją jednak przypadki, w których samodzielne opróżnianie może być trudne lub ryzykowne – na przykład gdy gruczoły są bardzo zatkane, bolesne lub występuje stan zapalny.

Nieprawidłowe uciskanie gruczołów może prowadzić do podrażnień, uszkodzenia delikatnych tkanek, a nawet pogłębienia problemu. Dlatego jeśli nie masz doświadczenia i nie czujesz się pewnie, najlepiej skonsultuj się z lekarzem weterynarii, który pokaże prawidłową technikę i oceni, czy czyszczenie w domowych warunkach jest w ogóle konieczne.

Co będzie potrzebne?

• jednorazowe rękawiczki,
• wilgotne chusteczki lub ręcznik papierowy,
• wazelina lub inny delikatny środek nawilżający (opcjonalnie),
• miska z ciepłą wodą i delikatnym szamponem (do ewentualnego przemycia okolicy odbytu po zabiegu).

Instrukcja opróżniania gruczołów okołoodbytowych:

• 1️⃣ Przygotuj psa. Wybierz spokojne, dobrze oświetlone miejsce. Jeśli Twój pies jest niespokojny, poproś drugą osobę o pomoc w przytrzymaniu go.
• 2️⃣ Załóż rękawiczki i przygotuj chusteczki, aby móc natychmiast zebrać wydzielinę.
• 3️⃣ Zlokalizuj gruczoły. Znajdują się one po obu stronach odbytu, na godzinie 4 i 8 (jeśli wyobrazimy sobie tarczę zegara).
• 4️⃣ Delikatnie ściskaj gruczoły. Umieść kciuk i palec wskazujący po obu stronach odbytu i delikatnie, ale stanowczo naciśnij do wewnątrz i ku górze. Powinna wydostać się wydzielina o charakterystycznym, intensywnym zapachu.
• 5️⃣ Usuń wydzielinę. Natychmiast wytrzyj wydzielinę chusteczką. Jeśli jest bardzo gęsta lub nie chce się wydostać, nie naciskaj zbyt mocno – może to spowodować ból i podrażnienie. W takiej sytuacji skonsultuj się z weterynarzem.
• 6️⃣ Przemyj okolicę odbytu. Po zakończonym czyszczeniu możesz przemyć miejsce ciepłą wodą z łagodnym szamponem, aby zneutralizować zapach i uniknąć podrażnień.
• 7️⃣ Pochwal psa! Po wszystkim nagródź psa smakołykiem lub chwilą zabawy, aby pozytywnie skojarzył ten proces.

Dieta a gruczoły okołoodbytowe u psa

Jednym z najważniejszych elementów profilaktyki zdrowotnej jest odpowiednia dieta. Właściwie dobrane składniki odżywcze pomagają w naturalnym opróżnianiu gruczołów i zapobiegają ich zatykaniu. Jeśli Twój pies często boryka się z tym problemem, zwróć uwagę na to, co znajduje się w jego misce.

Jak dieta wpływa na zdrowie gruczołów okołoodbytowych?

Dieta oddziałuje na wiele procesów w organizmie. Przede wszystkim wpływa na konsystencję kupy – dobrze uformowany, twardszy kał naturalnie uciska gruczoły podczas wypróżniania, co pomaga w ich regularnym opróżnianiu i zapobiega zatykaniu.

Równie istotna jest zdrowa flora jelitowa oraz prawidłowa perystaltyka jelit. Zadbanie o ten aspekt zmniejsza ryzyko zarówno zaparć, jak i biegunek, które mogą przyczyniać się do problemów z gruczołami.

Odpowiednia ilość błonnika w diecie wspomaga prawidłowe trawienie, sprawiając, że kał ma odpowiednią strukturę i nie jest zbyt miękki ani zbyt twardy.

Dodatkowo dieta bogata w kwasy tłuszczowe omega-3 i antyoksydanty może pomóc w redukcji stanów zapalnych, które wpływają na funkcjonowanie gruczołów.

Co warto wprowadzić do diety psa?

Dobrymi źródłami błonnika w diecie psów są gotowane warzywa, takie jak dynia, marchew, bataty czy cukinia. Inne produkty bogate w błonnik, które można włączyć do psiej diety, to nasiona lnu lub babka płesznik.

Warto także zadbać o wysokiej jakości białko, które wspomaga ogólną kondycję organizmu. Chude mięso, takie jak kurczak czy indyk, dostarcza niezbędnych aminokwasów, a tłuste ryby, np. łosoś czy sardynki, są dodatkowo źródłem zdrowych kwasów tłuszczowych omega-3.

Te ostatnie, obecne również w olejach rybnych, np. z łososia lub z dorsza, mają działanie przeciwzapalne i wspierają zdrowie skóry oraz gruczołów.

Kolejnym ważnym elementem diety są probiotyki i prebiotyki, które dbają o zdrową florę bakteryjną jelit, poprawiając trawienie i zmniejszając ryzyko biegunek lub zaparć. Warto skorzystać ze specjalnych suplementów probiotycznych przeznaczonych dla psów.

Podsumowanie

Jeśli pies saneczkuje, nadmiernie wylizuje odbyt lub ma trudności z wypróżnianiem, warto zwrócić się o pomoc do lekarza weterynarii. Zignorowanie problemów z gruczołami okołoodbytowymi może bowiem doprowadzić do komplikacji.

Jeśli Twój pies ma tendencję do zapychających się gruczołów, przyjrzyj się jego diecie, zadbaj o odpowiednią ilość swobodnego ruchu i pamiętaj o regularnych kontrolach.

Bibliografia

• Abraham, M. (n.d.). Anal gland impaction. The Kennel Club. https://www.thekennelclub.org.uk/health-and-dog-care/health/health-and-care/a-z-of-health-and-care-issues/anal-gland-impaction/
• Bascharon, J. (2025). Dog anal glands: common problems, treatment, and prevention. PetMD. https://www.petmd.com/dog/general-health/dog-anal-glands
• Burke, J. (2023). Wzajemne powiązania skóry z układem pokarmowym. Weterynaria po Dyplomie. https://magwet.pl/wpd/38254,wzajemne-powiazania-skory-z-ukladem-pokarmowym
• Weir, M., Hunter, T., & Wart, E. (2022). Anal sac disease in dogs. VCA Animal Hospitals. https://vcahospitals.com/know-your-pet/anal-sac-disease-in-dogs